Institusi Pondok Di Negeri Kedah Darul Aman - Siri 3

Pondok Dar as-Sa'adah Titi Besi, Kepala Batas, Jitra.

Sambungan dari siri sebelumnya ...

Institusi Pondok Di Negeri Kedah Darul Aman

Oleh: Tuan Haji Ismail Salleh

Sumber: mykedah.com

Seseorang tuan guru mungkin membuka lebih dari sebuah pusat pengajian pondok kerana terpaksa berpindah-randah mencari tapak yang lebih strategik. Bagaimanapun jumlah pondok-pondok atau pusat-pusat pengajian ini adalah jauh lebih kecil dari jumlah tuan guru atau jumlah alim ulama yang wujud di dalam negeri. Di antara Tuan-tuan Guru yang berpindah-randah tempat membuka lebih dari satu pusat pengajian pondok seperti :-

1. Tuan Husin Kedah (Tuan Haji Husin bin Muhammad Nasir bin Haji Muhammad Taib al-Mas'udi al-Banjari) membuka sebanyak lapan buah pondok iaitu di Alor Ganu, Kota Star (1887-1890), di Bohor Karang, Kota Star, (1890-1912), di Bagan Ulu (Pantai Merdeka, Kuala Muda, (1912-1920), di Selengkoh, Daerah Yan, (1920-1924), di Padang lumat, Batu 16, Yan (1924-1929) dan berpindah keluar dari Kedah ke Pokok Sena di Pulau Pinang pada 1929 hingga meninggal pada 1935.
2. Tuan Haji Muhammad Ariff bin Ishak (Tuan Mat Arif) membuka pondoknya di Sungai Nonang, Yan, (1901), kemudian di Ayer Putih Pendang, (1915), di Titi Serong, Yan (1930) dan akhirnya di Pekan Atap, Gurun (1934-1941).
3. Tuan Guru Haji Salleh Masri bin Haji Abdullah membuka pondoknya di Teluk Kechai Kota Star, pada 1923 dan membuka pula di Padang Lumat Yan dari 1932 hingga 1936. Kemudian membuka pula pondoknya di Kuala Kedah pada 1940.
4. Tuan Haji Yaakub bin Haji Ahmad (Tuan Haji Yaakub Putih) membuka pondoknya di Batu Menunggol, di Pendang, di Kampung Bendang, Kuala Nerang (1940-1942), dan di Kampung Bukit Gedung, Padang Terap (1942-1943).
5. Tuan Guru Haji Talib bin Abdul Rahman membuka pondok di Asun, Kubang Pasu dan di Kampung Kunluang, Kubang Pasu sebelum membuka pondoknya di Simpang Empat Kota Star.
6. Tuan Haji Harun membuka pondoknya di Bukit Tinggi, Kubang Pasu, di Naga, Kubang Pasu, di Sungai Baru, Kota Star dan di Bukit Pinang, Kota Star.

Jumlah orang alim atau ulama adalah jauh lebih ramai dari jumlah pondok dalam negeri kerana ramai pula ulama yang terdiri daripada para pengajar yang berkhidmat di pondok-pondok. Demikian juga masih ramai para ulama dari kalangan kadi, guru dan ustaz, serta khalifah-khalifah tariqat dan imam-iman tinggal di seluruh negeri. Antara ulama-ulama yang terkenal di zaman Sultan Abdul Hamid Halim Syah ialah seperti :-

1. Tuan Haji Wan Ismail bin Wan Mohd Taib, Kadi Besar, 1900
2. Syeikh Ahmad Dahlan, Syeikh-ul Islam
3. Syeikh Abdullah Muhammad Khayat, Syaik-ul Islam 1909-1918
4. Tuan Haji Muhammad Said, Kerian, Kadi dan Pentafsir al-Quran
5. Tuan Haji Syafie bin Muhammad Saleh, Telok Bagan, Guru di Masjidil Haram, meninggal 1953
6. Syeikh Ismail bin Haji Muhammad Saleh, Syeikh-ul-Islam, 1935-1945
7. Tuan Haji Muhammad Nuh, Kadi
8. Syeikh Mahmud bin Haji Muhammad Nuh, Kadi Besar (Bekas guru di Masjidil Haram)
9. Syeikh Muhammad Amin bin Haji Saleh al-Azhari, Kadi
10. Tuan Haji Zainal bin Haji Muhammad Amin, Telok Bagan, guru di Masjidil Haram
11. Tuan Haji Zulqarnain bin Haji Muhammad Saleh, Padang Pueliang, Pendang
12. Tuan Haji Muhammad bin Muhammad Saleh, Seberang Perak
13. Tuan Haji Ahmad Bahar bin Sulaiman, Alor Merah
14. Tuan Haji Muhammad Noor bin Muhammad Yaqin, Naga, Kubang Pasu
15. Tuan Haji Din bin Ibrahim, Haji Kudung, Kota Kuala Muda
16. Tuan Haji Muhammad Taib bin Haji Idris, Jitra
17. Tuan Haji Mahmud bin Shafie, Sanglang
18. Tuan Haji Abu Yazid, Yan.

Apabila Syeikh-ul Islam Kedah Tuan Haji Wan Sulaiman bin Wan Sidik mendirikan sebuah sekolah agama moden di Limbung Kapal, Alor Star, dalam tahun 1920 dinamakan madrasah itu 'Madrasatul Hamidiyyah' mengambil sempena nama Almarhum Yamtuan Sultan Abdul Hamid Halim Syah (1882-1943) yang amat gemar kepada kerja-kerja penyibaran dan pemantapan ajaran-ajaran Islam. Maka guru-guru di sekolah tersebut semuanya dianggap ulama yang radikal dan bertanggungjawab membawa perubahan besar kepada masyarakat Islam di Kedah. Diantara mereka ialah:-

1. Tuan Haji Yassin bin Muhammad Tahir, Guru Besar, Pertama
2. Syeikh Abdullah bin Ibrahim (Syeikh Abdullah Pak Him)
3. Syeikh Muhammad Saleh syamsuddin
4. Tuan Syed Muhammad bin Yahaya
5. Ustaz Husin
6. Syeikh Ibrahim Yusuf al-Ibyari (Guru Pelendit Pembacaan Al-Quran)
7. Tuan Haji Ku Ariffin bin Ku……….

Kemudian apabila Madrasatul-Hamidiyyah dipindahkan ke tapak baru dengan premis yang lebih moden di Simpang Kuala pada 1936 dan mengambil sempena nama Pemangku Sultan ketika itu, Duli YTM Tunku Mahmud, maka "Al-Ma'ahad al-Mahmud" mempunyai guru-guru yang lebih progresif menaburkan jasa besar kepada negeri ini. Diantara mereka ialah :-

1. Dato' Syeikh Abdul Halim bin Othman
2. Dato' Syeikh Abdul Majid bin Muhammad Noor
3. Syeikh Abu Bakar Kassim
4. Syeikh Adnan Muhammad Hashim
5. Syeikh Othman Yusof
6. Syeikh Saad bin Said, Guru dan Kadi
7. Tuan Haji Muhammad Darus bin Endut, Guru dan Kadi
8. Shaikh Ismail bin Haji Said
9. Syeikh Abdul Aziz Awang Besar
10. Syeikh Ghazalli Abdul Rahman
11. Syeikh Ismail bin Mahmud
12. Syeikh Muhammad Nur bin Yunus
13. Syeikh Abu Bakar Awang al-Baghdadi
14. Syeikh Ibrahim Said
15. Syeikh Zainal bin Embon
16. Syeikh Ali bin Haji Ahmad
17. Syeikh Niamat bin Yusoff
18. Tuan Azizan bin Aroff dan lain-lain.

Terdapat juga ulama yang membuka pondok dan menjadi Tuan Guru yang popular dengan taital "lebai" sahaja. Ulama-ulama ini mengumpul ilmu agama di tanah air sahaja dan tidak pernah ke Makkah walaupun untuk menunaikan fardu haji di antara ulama-ulama begitu ialah:-

1. Lebai Tih, akhirnya meninggal di Makkah sebagai Haji Abdul Latif, membuka pondoknya di Pulau Kerengga, Kota Star
2. Lebai Othman bin Haji Yunus (akhirnya Haji) di Bukit Besar, Yan. Pondoknya dikenali sebagai "Pondok Lebai Man, Batu Sebelas". Lebai Othman pernah menjadi 'Kepala Tela'ah" di pondok Tuan Guru Haji Abdullah Tahir, Bunut Payung, Kelantan.
3. Lebai Isa Kodiang, Kubang Pasu.

Mereka mengajar di pondok masing-masing tanpa gelaran "Haji".

FOTO ULAMA KEDAH

Syeikh Wan Sulaiman Sidek, Syeikhul Islam Kedah

 

Tuan Haji Husin bin Muhammad Nasir bin Haji Muhammad Taib al-Mas'udi al-Banjari

Tuan  Guru Haji Yaakub bin Haji Ahmad

bersambung ke siri seterusnya .....